กาแฟขี้ช้างฮาลาลหรือไม่?

คำวินิจฉัย (ฟัตวำ) จุฬำรำชมนตรี
ที่ 04/2556

เรื่อง กาแฟขี้ช้าง

คำถำม : ผลกำแฟสุกที่นำไปให้ช้ำงกิน และช้ำงได้ขับถ่ำยออกมำพร้อมกับมูล ของช้ำงนั้นถือเป็นส่ิงที่ปนเปื้อนนะญิส (มุตะนัจญิส) หรือไม่ และกำแฟขี้ช้ำง ฮำลำลหรือไม่ ?

คำวินิจฉัย الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على سيدنا محمد وعلى آله وصحابته أجمعين … وبعد :

1.ผลกาแฟสุกที่นาไปให้ช้างกินและช้างได้ขับถ่ายออกมาพร้อมกับมูลของช้างนั้นถือเป็น สิ่งที่ปนเปื้อนนะญิส (มุตะนัจญิส)เมื่อเมล็ดกาแฟนั้นยังคงมีสภาพที่ดี(สมบูรณ์) กล่าวคือ เมล็ด กาแฟยังคงมีสภาพความแข็งเหลืออยู่่ซึ่งหากนาเมล็ดกาแฟนั้นไปเพาะในดิน เมล็ดกาแฟนั้นจะงอกได้อีก ตัวเมล็ดกาแฟในกรณีนี้เป็นสิ่งที่สะอาด แต่จาเป็นต้องล้างเปลือกภายนอกของเมล็ดกาแฟให้ สะอาดจากมูลของช้างและสิ่งเจือปนอื่นๆ ที่มาจากมูลของช้าง เพราะส่วนของเปลือกภายนอกเมล็ด กาแฟปนเปื้อนกับนะญิสที่ถูกถ่ายออกมาพร้อมกับมูลช้าง เหตุที่ถือว่าตัวของเมล็ดกาแฟเป็นสิ่ง สะอาดเพราะว่า ถึงแม้ว่าผลกาแฟได้กลายสภาพเป็นอาหารที่ช้างกินเข้าไปแล้วก็ตาม แต่เมล็ดกาแฟ ก็ยังไม่เปลี่ยนแปลงสภาพไปสู่ความเสื่อมสภาพแต่อย่างใด จึงมีสภาพเหมือนกับกรณีที่ช้างกลืนเม็ด ในที่แข็งของจาพวกพืชหรือผลไม้ที่มีเม็ดแข็งเข้าไป แต่ถ้าหากเมล็ดกาแฟสูญเสียสภาพความแข็ง นั้นไปแล้ว เช่น ยุ่ยหรือถูกย่อยสลาย โดยจะไม่งอกอีกเมื่อนาไปเพาะ ก็ถือว่าเมล็ดกาแฟนั้นเป็น ตัวนะญิส ซึ่งมีข้อชี้ขาดเช่นเดียวกับมูลของช้างนั้น และการล้างเมล็ดกาแฟในกรณีที่เมล็ดกาแฟ สูญเสียสภาพความแข็งไปแล้ว ย่อมไม่มีผลในการทาให้เมล็ดกาแฟนั้นสะอาดแต่อย่างใด อิหม่าม อัน-นะวาวีย์ กล่าวว่า:

“ قال أصحابنُا رحمهم الله: إذا أكلتَِ البهيمةُ حَبا وخرَج مِن بطَْنهِا صحيحًْا فإنْ كانتْ صلاَبتهُ باقيةً بيثُ لوزرع نبتَ فعينهُ طاهرةٌ لكن يجبُ غَسْلُ ظاهرِه لملاقاةِ النجاسةِ؛ لأنه وإن صار غذاءً لها فما تغيَّ إلى الفسادِ فصاركما لوَِ ابتْلعَ نواةً وخرجت

34 รวมคำวินิจฉัย (ฟัตวำ) จุฬำรำชมนตรี | فـتاوى عزيزية

فإن باطنهَا طاهِر ويطهر قشِْرُها بالغَسل وإن كانت صلابته قد زالتْ بيث لو زرع لم ينبتْ فهو نجسٌِ، ذكَر هذا التفصيلَ هكذا القاضي حسين والمتولى والبغوي وغيهُم”

“บรรดานักวิชาการสังกัดมัซฮับอัช-ชาฟีอีย์ของเรา s กล่าวว่า:เมื่อสัตว์กินเมล็ดพืชและ เมล็ดพืชนั้นออกมาจากท้องของสัตว์ในสภาพที่สมบูรณ์ดังนั้น หากปรากฏว่าความแข็งของ เมล็ดพืชนั้นเหลืออยู่ โดยที่หากเมล็ดพืชนั้นถูกเพาะปลูกเมล็ดพืชนั้นก็งอก ตัวของเมล็ด พืชนั้นก็ย่อมเป็นสิ่งที่สะอาด แต่ทว่าจาเป็นต้องล้างส่วนภายนอกของเมล็ดพืชนั้น เนื่องจาก มีการเปื้อนสิ่งที่เป็นนะญิส ทั้งนี้เพราะว่าเมล็ดพืชนั้น ถึงแม้ว่ามันได้กลายสภาพเป็น อาหารสาหรับสัตว์ไปแล้วก็ตาม มันก็ไม่ได้เปลี่ยนแปลงสภาพไปสู่ความเสียหาย จึงกลาย เป็นเสมือนกรณีหากว่าบุคคลได้กลืนเมล็ดอินทผลัมเข้าไปและเมล็ดอินทผลัมนั้นได้ออกมา แท้จริงส่วนภายในของเมล็ดอินทผลัมนั้นก็ย่อมเป็นสิ่งที่สะอาด และเปลือกของเมล็ดนั้นจะ ถูกทาให้สะอาดได้ด้วยการล้าง และหากปรากฏว่าความแข็งของเมล็ดพืชนั้นได้สูญสลายไป อย่างแน่นอนแล้ว โดยที่หากเมล็ดนั้นถูกนาไปเพาะปลูก มันก็ไม่งอกอีกกรณีนี้ย่อมถือว่าเมล็ดนั้นเป็นนะญิส ดังเช่นนี้ที่อัล-กอฏีย์ฮุซัยน์,อัล-มุตะวัลลีย์,อัล-บะเฆาะวีย์และท่านอื่นๆ ได้กล่าวถึงรายละเอียดนี้ไว้”(1)

2.เมื่อปรากฏว่าเมล็ดกาแฟที่ช้างกินเข้าไป แล้วถ่ายออกมายังคงมีสภาพที่แข็ง เมล็ดกาแฟ จึงมิใช่ตัวนะญิส หากแต่เป็นสิ่งที่ปนเปื้อนนะญิส(มุตะนัจญิส) ดังนั้นเมื่อเมล็ดกาแฟถูกล้างให้ สะอาดจากนะญิสที่ปนเปื้อนมากับมูลช้างตามวิธีการล้างที่ถูกต้อง เมล็ดกาแฟนั้นก็ย่อมเป็นสิ่งที่ สะอาดและสามารถรับประทานได้ชัยคุลอิสลาม อบูยะห์ยา ซะกะรียา อัล-อันศอรีย์ กล่าวว่า :

“…نعمْ، ما ألقاه الحيوانُ من حَبّ مُتصلبّ ليس بنجسٍ بل مُتنَجَّس يغُسَل ويؤُكَل”

“ใช่แล้ว เมล็ดพืชที่แข็งซึ่งสัตว์ขับถ่ายออกมาไม่ถือว่าเป็นนะญิส หากแต่เป็นสิ่งที่ปนเปื้อน นะญิส มันจะถูกล้างและถูกรับประทาน” (2)

และในตาราฮาชิยะฮ์อิอานะตุฏฏอลิบีน ระบุว่า:

“ولو راثتْ أوقاءتْ بهيمةٌ حباً، فإن كان صلباً بيث لو زرع نبتَ فمتنجِسٌ يغُسَل ويؤُكَل، وإلا فنجِس”

(1)อัล-มัจญมูอ์ ชัรฮุลมุฮัซซับ;อิหม่ามอัน-นะวาวีย์: 2/591,เราว์เฎาะฮ์ อัฏ-ฏอลิบีน ว่า อุมดะฮฺ อัล-มุฟตีน;อิหม่าม อัน-นะวาวีย์:1/18 และฮาชิยะฮ์ อัช-ชัยค์ อิบรอฮีม อัล-บัยญูรีย์ อะลา ชัรฮิลอัล-ลามะฮ์ อิบนิ อัล-กอซิม อัล-ฆ็อซซีย์ อะลา มัตนิ อัช-ชัยค์อบีชุญาอ์:1/194,196

(2)ฟัตหุลวะฮ์ฮาบ บิชัรฮิมินฮัจญ์ อัฏ-ฏุลลาบ:1/24

فـتاوى عزيزية | รวมคำวินิจฉัย (ฟัตวำ) จุฬำรำชมนตรี 35

“และหากว่าสัตว์ได้ถ่ายมูลหรือสารอกเมล็ดพืชออกมา หากปรากฏว่าเมล็ดพืชนั้นแข็ง และ เมื่อนาไปเพาะแล้วมันงอก เมล็ดพืชนั้นก็เป็นสิ่งที่ปนเปื้อนนะญิส มันจะถูกล้างและรับ ประทานได ้หากมิได้เป็นเช่นนั้นก็ถือว่าเป็นนะญิส” (1)

3.เมื่อผู้ผลิตกาแฟขี้ช้างยืนยันว่าเมล็ดกาแฟที่ได้จากมูลช้างยังคงมีสภาพที่แข็งเหมือนเดิม โดยในขั้นตอนการเก็บเมล็ดกาแฟภายหลังการย่อยของช้างและถูกขับถ่ายออกมามีการเลือกเก็บ เฉพาะเมล็ดกาแฟทั้งลูกที่สุกและมีสีแดงคงอยู่โดยรอบเท่านั้น เมล็ดกาแฟดิบสีเขียวจะไม่ถูกเก็บ และชนิ้ ส่วนที่แตกหัก ใดๆก็จะไม่กูกเก็บ ต่อมาจึงได้นำเมล็ดกาแฟที่มีสภาพดีดังกล่าวมาล้างทำความสะอาดตามวิธีการล้างที่ถูกต้อง ก็ย่อมถือว่าเมล็ดกาแฟนั้นมีความสะอาดจากการปนเปื้อนนะญิสแล้ว การผ่านกระบวนการตากแห้งด้วยแสงอาทิตย์ การกระเทาะเปลือกด้วยเครื่องจักร และการคั่วเมล็ดกาแฟ ทุกขั้นตอนจึงเป็นเหมือนการผลิตกาแฟท่ีสะอาดซึ่งเป็นที่อนุญาต (ฮาลาล) ให้รับประทานได้ ส่วนการเรียกชื่อผลิตภัณฑ์กาแฟนี้ว่า“กาแฟขี้ช้าง” ย่อมไม่มีผลแต่อย่างใดในการห้ามบริโภค ผลิตภัณฑ์กาแฟนี้ เพราะพิจารณาที่วัตถุดิบและกระบวนการผลิตเป็นหลัก มิได้พิจารณาที่ชื่อเรียก ทั้งนี้เป็นไปตามกฎเกณฑ์ทางนิติศาสตร์อิสลามที่ว่า

“العِبْةَُ باِلـْمُسَمَّياَتِ لاَ باِلْأسََْاءِ”

“การพิจารณาน้ัน คือพิจารณาด้วยสิ่งที่ถูกเรียกชื่อ (คือตัววัตถุดิบและกระบวนการผลิต)มิได้พิจารณาที่ชื่อเรียก”

والله اعلم بالصواب

อาศิส พิทักษ์คุมพล จุฬาราชมนตรี

* * *

(1)ฮาชิยะฮ์อิอานะตุฏฏอลิบีน;อัด-ดุมยาฏีย์:1/99